Ogród formalny

Ogród w stylu formalnym jest demonstracją triumfalnego zwycięstwa człowieka nad naturą, a jego przesłanie to kontrola oraz poskromienie dzikiej przyrody. Panuje w nim ład i porządek podyktowany symetrią oraz geometryczną perfekcją obsadzeń oraz małej architektury. Styl, który podbił serca europejskich ogrodników już trzysta lat temu, dziś także jest bardzo popularny i często wykorzystywany przez projektantów.

Zamiłowanie do symetrii

Historia oraz koncept formalizacji ogrodów są fascynujące. Celem tworzenia formalnych ogrodów zawsze było świadome oddalenie się od nieregularnej oraz nieokiełzanej natury. Projektanci i ogrodnicy bawili się roślinami oraz krajobrazem tworząc sztuczne lecz bardzo atrakcyjne kompozycje. Moda na te „dzieła sztuki” przywędrowała do nas w XVIII wieku z Włoch i Francji, chociaż pomysł był o wiele starszy. Znane nam z wykopalisk archeologicznych, starych dokumentów oraz malowideł ściennych starożytne ogrody Grecji i Rzymu charakteryzowały się bardzo formalnym rozplanowaniem przestrzeni, a roślinność często przycinana była w przeróżne formy geometryczne. W późniejszych czasach, dzięki swojej wiedzy matematycznej wielcy architekci oraz filozofowie epoki renesansu mogli dokładnie studiować antyczne proporcje. Zdobyte umiejętności wykorzystywali przy projektowaniu obiektów i ogrodów, które do dzisiaj uważane są za najwspanialsze na świecie. Przykładem są rozległe ogrody dziedzińcowe przy Belvederze w Watykanie – zaprojektowane przez Donato Bramante w 1506 do dziś fascynują pięknem i perfekcją geometrii. Zamiłowanie do symetrii, rytmu oraz harmonii jest głęboko zakodowane w psychice człowieka. Akcentowanie poziomych lub pionowych linii podziału, a także krawędzi oraz granic obiektów nadaje przestrzeni równowagi, która jest przyjazna dla naszych zmysłów. Podobnie jak oglądanie słynnych szkiców Leonarda da Vinci, tak i przebywanie w symetrycznej przestrzeni ogrodu sprawia nam przyjemność, wprawia w spokojny i relaksujący nastrój – wiemy, że wszystko jest pod kontrolą, a dookoła panuje porządek. Stosowanie łagodnych lub nawet monochromatycznych (często zielonych) barw przy wyborze obsadzeń jeszcze bardziej potęguje uczucie spokoju. Regularne rzędy donic lub rzeźb czy powtarzające się gatunki oraz kształty roślin tworzą uczucie monotonnego lecz jakże atrakcyjnego rytmu. Przełożenie elementów lub całości tego starożytnego stylu ogrodowego na współczesne czasy nie jest trudne, wymaga jednak dokładnego rozplanowania przestrzeni oraz umiejętnego doboru materiału roślinnego.

Projekt doskonały

Przy projektowaniu formalnego ogrodu starajmy się trzymać kilku zasad. Przestrzeń ogrodu powinna być wytyczona za pomocą prostych i czystych linii (ścieżki, krawędzie rabat, żywopłoty czy rzędy donic lub rzeźb) które prowadzą oko ku głównemu punktowi fokalnemu (fontannie, ozdobnemu poidle dla ptactwa czy pięknej donicy ze szczególnie ciekawym obsadzeniem). Tak rozplanowany ogród możemy spokojnie dopełnić roślinnością na rabatach, w pojemnikach lub stosując przycinane formy krzewów i drzew zwane topiarami. Pamiętajmy, aby jego elementy były proporcjonalne i symetryczne, dotyczy to również rozstawienia mebli ogrodowych oraz oświetlenia. W Anglii popularne są formalne ogródki ziołowe, które przypominają średniowieczne herbarium ogrodów zamkowych lub klasztornych. Na krawędziach niewielkich kwadratów lub okręgów sadzi się zimozielone niskoprzycinane obwódki, które stosuje się także do podziału bryły rabaty na mniejsze części. Otrzymane w ten sposób segmenty obsadzane są ziołami, które swoją łagodną formą często wyglądają bardzo atrakcyjnie w kompozycji ze sztywnymi krawędziami rabaty. Entuzjaści ogrodów formalnych mogą się nawet pokusić się o wykonanie niewielkiego parteru węzłowego z przeplatających się rzędów ziół i bukszpanu.

Wybór roślin

Strzyżone krzewy oraz drzewa są podstawą ogrodu w stylu formalnym. Wysokie lub niskie żywopłoty, szpalery oraz topiary tworzą szkielet symetrycznej przestrzeni. To oznacza, że wybrane rośliny muszą dobrze znosić zabiegi częstego przycinania oraz kształtowania w formy geometryczne. Na żywopłoty i topiary tradycyjnie wybierane są wolno rosnące odmiany zimozielonych bukszpanów (Buxus sempervirens), cisów (Taxus baccata) oraz ostrokrzewu (Ilex aquifolium). Na niskie i wysokie szpalery stosuje się najczęściej lipy (Tilia) oraz graby (Carpinus). Jeśli chodzi o rośliny zielne to polecam te, które same w sobie mają regularne kształty oraz ciekawe kolory. Wśród moich ulubieńców do obsadzeń ogrodów formalnych są agapanty, czosnki ozdobne, naparstnice, trawy ozdobne oraz wiele innych. Pamiętajmy, że zawsze powinniśmy dobierać rośliny zgodnie z rozmiarem ogródka.

Zabiegi pielęgnacyjne

Ogrody formalne wymagają szczególnie dużo pracy przy przycinaniu krzewów oraz utrzymaniu perfekcyjnej darni. Żywopłoty z roślin liściastych zrzucających na zimę liście przycinamy co najmniej dwukrotnie w ciągu roku. Żywopłoty oraz topiary zimozielone przycinamy zwykle raz w roku – w lipcu lub na początku sierpnia. Krawędzie trawników oraz żywopłotów powinny zawsze być równe jak świeżo krochmalona pościel, tak więc koniecznie należy zaopatrzyć się w dobrej jakości narzędzia. Do niskich obwódek oraz topiar wystarczą nożyce ogrodnicze i sekator. Do większych żywopłotów oraz szpalerów potrzebne już będą narzędzia spalinowe lub elektryczne, drabiny lub nawet rusztowania.

Tekst i zdjęcia: Katarzyna Bellingham

www.angielskieogrody.com